Κούλουμα: Ιστορία, παραδόσεις και γιορτή για την Καθαρά Δευτέρα στην Ελλάδα

Τα Κούλουμα, η γιορτή της Καθαράς Δευτέρας, εορτάζονται σε όλη την Ελλάδα με πλήθος εκδηλώσεων που ποικίλουν ανάλογα με την περιοχή. Παρά τις όποιες διαφορές, το πέταγμα του αετού και η παραδοσιακή λαγάνα είναι παντού συνώνυμα της γιορτής, συνοδευόμενα από γλέντι και χαρά.

Η προέλευση της λέξης «Κούλουμα» έχει προκαλέσει πολλές συζητήσεις. Μία από τις επικρατούσες εκδοχές αναφέρει ότι προέρχεται από τη λατινική λέξη «CULUMUS», κάτι που ωστόσο δεν επιβεβαιώνεται από τα λατινικά λεξικά.

Η εν λόγω θεωρία προτείνει ότι η λέξη προήλθε από την αναγραμματισμένη μορφή του «CUMULUS», που σημαίνει «σωρός» ή «αφθονία», ενώ χρησιμοποιείται και με την έννοια του «τελειώματος». Σύμφωνα με αυτήν την εκδοχή, η λέξη «CUMULUS» μετατράπηκε σε «κούμουλα» και στη συνέχεια σε «κούλουμα», υπονοώντας την αφθονία των νηστίσιμων τροφών που καταναλώνονται τη μέρα αυτή, καθώς και το τέλος της Αποκριάς.

- Advertisement -

Μια άλλη, πιθανότερη εξήγηση για την προέλευση της λέξης «κούλουμα» συνδέει την ονομασία με τη λατινική «COLUMNA», που σημαίνει «κολώνα». Η εκδοχή αυτή βασίζεται στο γεγονός ότι το πρώτο μεγάλο γλέντι της Καθαράς Δευτέρας στην Αθήνα πραγματοποιήθηκε στους Στύλους του Ολυμπίου Διός.

Η γιορτή αυτή έχει πανελλήνια διάσταση, ενώ υπάρχουν και αντιπαραθέσεις για την καταγωγή της. Ορισμένοι την αποδίδουν στην Αθήνα, άλλοι τη συνδέουν με τη Βυζαντινή παράδοση. Στην Κωνσταντινούπολη, η Καθαρά Δευτέρα εορτάζονταν με μεγάλη συμμετοχή κόσμου, κυρίως στους λόφους της πόλης, και ειδικότερα στον ελληνικό οικισμό των Ταταούλων.

Στην Αθήνα, από τα τέλη του 19ου αιώνα και πριν από τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, τα Κούλουμα γιορτάζονταν στις πλαγιές του λόφου του Φιλοπάππου, όπου οι Αθηναίοι απολάμβαναν φαγητό και ποτό καθισμένοι στους βράχους, από το μεσημέρι μέχρι τη δύση του ήλιου. Οι περισσότεροι συμμετείχαν σε χορούς, ακολουθώντας τους ήχους των πλανόδιων μουσικών, χορεύοντας είτε δημοτικούς είτε λαϊκούς χορούς, συχνά υπό τους ήχους της «λατέρνας».

Στο σούρουπο, οι Ρουμελιώτες γαλατάδες της Αθήνας διοργάνωναν μεγάλους χορούς, κυρίως τσάμικους, γύρω από τους Στύλους του Ολυμπίου Διός, παρουσία των βασιλέων και πλήθους κόσμου.